200 jaar geleden startte Achel met de Sint-Antoniusverering
Artikels in het jongste nummer van het tijdschrift Grevenbroeker Echo’s geven een duidelijk beeld.
Hoewel het Sint-Antoniuscomité dat afgelopen zondag weerom een succesvolle processie organiseerde met daarop aansluitend een zeer druk bezocht dorpsfeest, denken heel wat mensen toch nog dat de processie ook bijna 200 jaar oud is. Onderzoeker M. Schuurmans ziet echter de eerste Sint-Antoniusprocessie pas in 1893 uitgaan.
Verering van Sint-Antonius in Achel vindt zijn oorsprong in 1819.
Over het begin van de Sint-Antoniusverering in Achel kan geen misverstand over zijn.
In het jaar 1819 startte de kersverse pastoor Franciscus De Haan met de oprichting van een Sint-Antoniusaltaar in de parochiekerk van Achel en verkreeg hij in september van dat jaar de pauselijke vergunning om aflaten bij het bezoek aan het altaar van Sint-Antonius te verlenen en in het bijzonder op feestdag van de heilige (13 juni).
Waar dit altaar oorspronkelijk stond is duidelijk: op dezelfde locatie van het huidige Sint-Antoniusaltaar, een ontwerp van Thomas Watson, dat bij de vergroting van de kerk in 1910 werd geplaatst.
De pastoor De Haan paste toen het bestaande oude altaar van het Heilig Kruis aan en plaatste er Sint-Antoniusbeeld bij.Ongetwijfeld werd in 1819 ook het beeld van deze heilige aangeschaft.
Volgens een hardnekkige overlevering zou het beeld afkomstig zijn uit het in 1797 gesupprimeerde klooster Sint-Catharinadal. Pastoor J. Vossen heeft deze bewering in een boekje over de geschiedenis van Catharinadal naar voor gebracht. Bij de herdenking van het honderdjarig bestaan van de verering en processie (!) in 1920 werd in een nieuw boekje dit artikel van Vossen compleet overgenomen.
Er zijn ernstige twijfels over dit verhaal. In het bewaarde archief van dit klooster is geen sprake van een aparte verering van Sint-Antonius, noch van het bestaan van een beeld. Het beeld is vanuit kunsthistorisch standpunt ook weinig waardevol en lijkt qua stijl vrij recent te zijn (einde 18de eeuw). Heeft pastoor De Haan het beeld meegenomen vanuit zijn geboortestreek Friesland? De kerkarchieven ontbreken helaas uit deze periode.
Sint-Antoniusverering, volop vanaf 1820
De belangrijkste elementen voor deze prille verering zijn:
-de toelating om aflaten te verlenen bij het bezoek aan het altaar, verleend in september 1819
-de inrichting van het altaar (1819-1820)
-het plaatsen van het beeld (in februari 1820 is er sprake van een ‘kleine’ restauratie)
-het verkrijgen van een relikwie van de H. Antonius (1820)
Vanaf de aanvang werd een wekelijkse mis op dinsdag aan dit altaar gecelebreerd. De kosten hiervoor werden betaald met het offergeld dat gelovigen bij het altaar konden voldoen.
Geen processie in de eerste decennia
Het is een grote misvatting dat reeds in 1819/1820 een processie ter ere van Sint-Antonius werd georganiseerd. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat de eerste sporen van een processie dateren uit 1893. De daarop volgende jaren nam deze processie geweldige vormen aan, dankzij een aantal religieus bewogen groeperingen in en rond Eindhoven. De processies in Achel groeiden zelfs uit tot indrukwekkende bedevaarten met enkele duizenden pelgrims.
Besluit
In 2020 kan men met een gerust hart beweren dat in Achel de verering van Sint-Antonius aan zijn (gedeeld) altaar in de kerk van Achel compleet georganiseerd was. De aanzet van deze verering was wel degelijk in 1819.
Maar het 200-jarige bestaan van de Sint-Antoniusprocessie…dat zal op basis van het huidige onderzoek nog wel even moeten uitgesteld worden…tot in 2093.
Hieronder een foto van de pauselijke toelating om in Achel aan het altaar van de H. Antonius aflaten te verlenen (perkament, bewaard in het Kerkarchief van Achel). Datum Rome 28 september 1819, aangehecht bisschoppelijke toelating (Luik) tot publicatie 13 november 1819.
